Zoti Lubonja, ka skaduar afati kohor për realizimin e reformës zgjedhore dhe partitë politike nuk arritën të gjejnë konsensus. Duke marrë shkas nga qëndrimet që mbajnë të dyja palët kë do të fajësonit ju për këtë dështim?
Para së gjithash duhet thënë se kur dy palë grinden është e gabuar t’ia vesh fajin totalisht vetëm njërës dhe se e mira e të mirave do të ishte që sejcila të shihte përgjegjësinë e veta dhe jo të tjetrit, madje edhe kur këto janë më të vogla se të tjetrit. Por kur themi këtë jemi duke folur për principet e një morali që ende nuk duket në horizontin e politikës sonë, prandaj më mirë le të hyjmë në temë.
Nëse do t’i bëjmë një analizë këtij dështimi të rradhës në gjetje konsensusi për reformën zgjedhore do të duhet ta analizojmë në dy nivele: së pari, në atë që lidhet me kulturën tonë politike dhe me traditën e vendosur në marëdhëniet midis këtyre dy poleve gjatë këtyre 15 vjetëve si dhe, së dyti, po të afrojmë mikroskopin, në nivelin e shkaqeve që kanë të bëjnë me rastin në fjalë. Të dy këto nivele nuk janë pa lidhje me njëri tjetrin. Do të thoja se ai themelori, i traditës së vendosur dhe i kulturës politike, është terreni ku lindin, e mbivendosen, pastaj, në katet sipërore që i shtohen njëri tjetrit mosmarrëveshjet e radhës.
Në nivelin themelor, të traditës së marrëdhënieve, do të thoja se tashmë është instaluar sindroma e një marrëveshje për të mos arritur marrëveshje. Kjo, sikurse e kam thënë edhe herë tjetër, ka të bëjë edhe me faktin se kjo klasë politike është specializuar në konfliktualitet, nuk di të bëjë gjë tjetër më mirë. Qytetarët i paguajmë ata që të grinden, jo që të na ndërtojnë ndonjë gjë. Kjo sindromë ndikon shumë në instalimin e një mosbesimi të madh tek tjetri, i cili shihet automatikisht si kundërshtar manipulator e i pabesueshëm. Pyetja që mund të shtrohet është: gjatë këtyre viteve si ka ecur ky proces, përdrejt krijimit të më shumë normaliteti apo është përthelluar mosbesimi dhe konfliktualiteti dhe anormaliteti. Do të thoja se në disa aspekte disa “vida” institucionale mbajnë më mirë; se ka, po ashtu, një kujdes për të mos bërë ndaj tjetrit akte tepër flagrante. Kurse, më anë tjetër, do të thoja se konfliktualiteti i gjatë i ka rënduar disa raporte midis dy poleve. Ka krijuar sindromën e marrëveshjes për mosmarrëveshje që është bërë tashmë një sëmundje kronike me të cilën jetojmë në simbiozë dhe që, mu pse është kronike, nuk akutizohet më deri në atë shkallë sa të krijojë kolapsime të plota të politikës.
Po të afrohemi tashti e të shohim, mbi këtë terren, se kush është përgjegjës në rastin në fjalë unë në vendin e parë të përgjegjsmërisë do të vendosja strategjinë obstruksioniste që ka aplikuar opozita kombinuar me politika që synojnë të delegjitimojnë e nervozojnë mazhorancën, veçanërisht Berishën, për ta çuar në gabime. Pas kësaj do të thoja se nuk është e vogël edhe përgjegjësia e mazhorancës e cila, pjesërisht pse e ndodhur përballë kësaj opozite e kësaj strategjie e pjesërisht sepse edhe ajo e ka të fortë sindromën e marrëveshjes për mosmarrëveshje ka rënë jo rrallë here në grackat që i kanë ngritur socialistët. Kohët e fundit ve re se janë shndërruar gjithnjë e më shumë në dy qarqe të mbyllur që punojnë më vete pa lidhje me njëri tjetrin e më të shumtën e kohës kundër njëri tjetrit.
Zgjedhjet lokale janë veçanërisht të rëndësishme për kryeqytetin. Sipas jush pse merr këtë rëndësi zgjedhja e kryebashkiakut të ri të Tiranës dhe në këtë kuadër si do i vleresonit levizjet e deritanishme te PD-se e PS-se?
Dihet se Tirana ka qenë që në krye të pluralizmit testi më i rëndësishëm për matjen e asaj se nga voton elektorati. Arësyet e kësaj kanë të bëjë si me faktin se në Tiranë procesi i votimit është më i besueshmi po ashtu edhe me faktin se në Tiranë ka shumë më tepër elektorat të lëvizshëm dmth. që ndryshon krahun e balancës. Kësaj i duhet shtuar edhe fakti se Tirana gjatë këtyre viteve ka mbledhur shumicën e elektoratit për shkak të dyndjeve të shumta që ka pësuar si nga veriu edhe nga jugu i vendit. Këto e bëjnë evidente rëndësinë e zgjedhjeve në Tiranë. Ato pra janë, më së pari testi më i besueshëm për të gjykuar se si vlerësohet nga elektorati qeverisja e Berishës pas një viti. Janë po ashtu një provë e rëndësishme për opozitën pasi do të gjykohet kjo politikë opozitare që ka bërë gjatë këtij viti.
Ajo çka unë ve re në lëvizjet e deritanishme të PD dhe PS është një lloj vonese. Dhe të them të drejtën jamë i kënaqur në një farë mënyre që nuk ka filluar një atmosferë fushate elektorale nga ato të herëve të shkuara që na kanë lodhur me tamtamet e tyre e me shprishjen e shumave të mëdha të të hollave e me ekranet televizive verbuese e shurdhuese. Por, për fat të keq sipas mendimit tim kjo “vonesë” nuk vjen ngase politika ka vendosur të bëhet më modeste në shpenzime e në pushtimin e hapësirës sonë publike, por nga pasigurirat e shumta që paraqet kjo fushatë. Një nga pasigurirat më të mëdha është ajo e kryebashkiakut Rama i cili ende nuk duket se ka vendosur nëse do të verë kandidtaturën për së treti apo jo. Kjo pasiguri lidhet sa me problemin e ndarjes së tij midis kryebashkiakut dhe kryetarit të Partisë Socialiste aq edhe me një strategji shtyrjeje, mospranimi të zgjedhjeve do të thoja.
Kam përshtypjen se PDja në një farë mënyre e ka pësuar këtë strategji të PS e më duket edhe ajo e vonuar në punët përgatitore. E kur them PD-ja kam parasysh dy gjëra: edhe partinë, por edhe qeverinë e cila ka përgjegjësinë për mbarëorganizmin dhe mbarëvajtjen e zgjedhjeve. Ngulmoj edhe një herë, më mirë kështu sesa vendi të fillojë të zjejë që tre muaj përpara me zhurmë elektorale. Por, nga ana tjetër, nuk më duket pa vend të bëhen disa paralajmërime. Një dështim i zgjedhjeve do të ishte dështimi i të dy palëve e ky dështim nuk mund të vijë vetëm në formën e zgjedhjeve të manipuluara, por edhe kur më një anë opozita kërkon t’i zvarrisë e t’i vonojë e mazhoranca, më anë tjetër, tregohet joaktive dhe jo e vendosur për t’i organizuar ato më së miri.
Përcaktimi i statusit të Kosovës është rikthyer me një vemendje të veçantë në arenën nderkombëtare pas propozimit të Athisarit për ta shtyrë atë. Si e parashikoni të ardhmen për këtë çështje, a ka diçka ne këtë situatë për të cilën shqiptarët në Kosovë duhet të shqetesohen?
Pa dyshim që ka vend për shqetësim, ndonëse nuk jam në gjendje t’a përcaktoj shkallën se sa duhet shqetësuar. Para disa kohësh në njërën nga pyetjet e kësaj rubrike e kam parashkuar se çështja e statusit nuk dukej se do të zgjidhej brenda këtij viti pasi lajmet dhe komentet nuk na bënin optimist për të besuar se 2006 do të na jepte një datë që do të shënohet në histori si data e pavarësisë së Kosovës.
Duke renditur vështirësitë dhe pengesat që më çonin në këtë konkluzion kam përmendur në rradhë të parë ato që burojnë nga konteksti i sotëm gjeopolitik i marrëdhënieve ndërkombëtare, - duke patur parasysh se ndërkombëtarët, janë edhe aktorët kryesorë në këto negociata. Përsëri më rezulton se ata kanë kundërthënie midis vetes përsa i përket statusit të Kosovës, veçanërisht pavarësisë. Janë kundërthënie që kanë të bëjnë sa me problematikën që hap krijimi i precedentit të ndryshimit të kufijve aq edhe me ekuilibret e sotme të brishta në kuadrin e luftës kundër terrorizmit. Nuk është fantapolitikë të dyshosh se edhe zgjedhjet në SHBA që sollën humbjen e Bushit e do të sjellin ndoshta ndryshimin e raportit të SHBA me Evropën do të kenë një ndikim edhe në çështjen e statusit të Kosovës. E kur ka kundërthënie shtyrja derisa ato të kthjellohen e zgjidhen është një nga opcionet më të lehta. Gjithashtu nevojë për shtyrje ka edhe justifikim të fortë në kontekstin e rajonit veçanërisht kur ke parasysh se reagimet e Serbisë nuk mund të mos jenë shqetësuese dhe shtyrëse. Besoj se edhe problemi i zgjedhjeve që serbët kanë në janar ka ndikuar për shtyrjen. Edhe ato do të jenë një test për ndërkombëtarët. Jo vetëm, por duket nuk e kanë parë të udhës të ndikojnë në këtë zgjedhje duke marrë një vendim aq të rëndësishm para tyre siç është shpallja e statusit të Kosovës. Një tjetër faktor sipas meje është fakti se shqiptarët nuk konsiderohen të përgatitur ashtu dhe aq sa duhet për të marrë në duart fatet e veta e për ta drejtuar Kosovën në rrugë të mbarë e demokratike. Sipas meje ky duhet të jetë shqetësimi kryesor i kosovarëve. Një shtet më shumë që krijon telashe si në aspektin e respektimit të të drejtave të minoriteteve edhe në aspektin e një shteti të dobët, të kapur nga korrupsioni dhe mafje kërkush nuk e ka fort me qejf. Ngulmoj po ashtu se, nga ana tjetër, edhe shtyrja ka problemet e veta sepse kjo gjendje e një vendi pa status apo me status anormal siç është Kosova, mund të konsiderohet edhe situatë dështimi për ndërkombëtarët e për shqiptarët e situata të tilla imponojnë fillime nga e para, për çka të gjithë janë të lodhur. (Rubrika Përpjekja, Standart 18 nëntor 2006)
Para së gjithash duhet thënë se kur dy palë grinden është e gabuar t’ia vesh fajin totalisht vetëm njërës dhe se e mira e të mirave do të ishte që sejcila të shihte përgjegjësinë e veta dhe jo të tjetrit, madje edhe kur këto janë më të vogla se të tjetrit. Por kur themi këtë jemi duke folur për principet e një morali që ende nuk duket në horizontin e politikës sonë, prandaj më mirë le të hyjmë në temë.
Nëse do t’i bëjmë një analizë këtij dështimi të rradhës në gjetje konsensusi për reformën zgjedhore do të duhet ta analizojmë në dy nivele: së pari, në atë që lidhet me kulturën tonë politike dhe me traditën e vendosur në marëdhëniet midis këtyre dy poleve gjatë këtyre 15 vjetëve si dhe, së dyti, po të afrojmë mikroskopin, në nivelin e shkaqeve që kanë të bëjnë me rastin në fjalë. Të dy këto nivele nuk janë pa lidhje me njëri tjetrin. Do të thoja se ai themelori, i traditës së vendosur dhe i kulturës politike, është terreni ku lindin, e mbivendosen, pastaj, në katet sipërore që i shtohen njëri tjetrit mosmarrëveshjet e radhës.
Në nivelin themelor, të traditës së marrëdhënieve, do të thoja se tashmë është instaluar sindroma e një marrëveshje për të mos arritur marrëveshje. Kjo, sikurse e kam thënë edhe herë tjetër, ka të bëjë edhe me faktin se kjo klasë politike është specializuar në konfliktualitet, nuk di të bëjë gjë tjetër më mirë. Qytetarët i paguajmë ata që të grinden, jo që të na ndërtojnë ndonjë gjë. Kjo sindromë ndikon shumë në instalimin e një mosbesimi të madh tek tjetri, i cili shihet automatikisht si kundërshtar manipulator e i pabesueshëm. Pyetja që mund të shtrohet është: gjatë këtyre viteve si ka ecur ky proces, përdrejt krijimit të më shumë normaliteti apo është përthelluar mosbesimi dhe konfliktualiteti dhe anormaliteti. Do të thoja se në disa aspekte disa “vida” institucionale mbajnë më mirë; se ka, po ashtu, një kujdes për të mos bërë ndaj tjetrit akte tepër flagrante. Kurse, më anë tjetër, do të thoja se konfliktualiteti i gjatë i ka rënduar disa raporte midis dy poleve. Ka krijuar sindromën e marrëveshjes për mosmarrëveshje që është bërë tashmë një sëmundje kronike me të cilën jetojmë në simbiozë dhe që, mu pse është kronike, nuk akutizohet më deri në atë shkallë sa të krijojë kolapsime të plota të politikës.
Po të afrohemi tashti e të shohim, mbi këtë terren, se kush është përgjegjës në rastin në fjalë unë në vendin e parë të përgjegjsmërisë do të vendosja strategjinë obstruksioniste që ka aplikuar opozita kombinuar me politika që synojnë të delegjitimojnë e nervozojnë mazhorancën, veçanërisht Berishën, për ta çuar në gabime. Pas kësaj do të thoja se nuk është e vogël edhe përgjegjësia e mazhorancës e cila, pjesërisht pse e ndodhur përballë kësaj opozite e kësaj strategjie e pjesërisht sepse edhe ajo e ka të fortë sindromën e marrëveshjes për mosmarrëveshje ka rënë jo rrallë here në grackat që i kanë ngritur socialistët. Kohët e fundit ve re se janë shndërruar gjithnjë e më shumë në dy qarqe të mbyllur që punojnë më vete pa lidhje me njëri tjetrin e më të shumtën e kohës kundër njëri tjetrit.
Zgjedhjet lokale janë veçanërisht të rëndësishme për kryeqytetin. Sipas jush pse merr këtë rëndësi zgjedhja e kryebashkiakut të ri të Tiranës dhe në këtë kuadër si do i vleresonit levizjet e deritanishme te PD-se e PS-se?
Dihet se Tirana ka qenë që në krye të pluralizmit testi më i rëndësishëm për matjen e asaj se nga voton elektorati. Arësyet e kësaj kanë të bëjë si me faktin se në Tiranë procesi i votimit është më i besueshmi po ashtu edhe me faktin se në Tiranë ka shumë më tepër elektorat të lëvizshëm dmth. që ndryshon krahun e balancës. Kësaj i duhet shtuar edhe fakti se Tirana gjatë këtyre viteve ka mbledhur shumicën e elektoratit për shkak të dyndjeve të shumta që ka pësuar si nga veriu edhe nga jugu i vendit. Këto e bëjnë evidente rëndësinë e zgjedhjeve në Tiranë. Ato pra janë, më së pari testi më i besueshëm për të gjykuar se si vlerësohet nga elektorati qeverisja e Berishës pas një viti. Janë po ashtu një provë e rëndësishme për opozitën pasi do të gjykohet kjo politikë opozitare që ka bërë gjatë këtij viti.
Ajo çka unë ve re në lëvizjet e deritanishme të PD dhe PS është një lloj vonese. Dhe të them të drejtën jamë i kënaqur në një farë mënyre që nuk ka filluar një atmosferë fushate elektorale nga ato të herëve të shkuara që na kanë lodhur me tamtamet e tyre e me shprishjen e shumave të mëdha të të hollave e me ekranet televizive verbuese e shurdhuese. Por, për fat të keq sipas mendimit tim kjo “vonesë” nuk vjen ngase politika ka vendosur të bëhet më modeste në shpenzime e në pushtimin e hapësirës sonë publike, por nga pasigurirat e shumta që paraqet kjo fushatë. Një nga pasigurirat më të mëdha është ajo e kryebashkiakut Rama i cili ende nuk duket se ka vendosur nëse do të verë kandidtaturën për së treti apo jo. Kjo pasiguri lidhet sa me problemin e ndarjes së tij midis kryebashkiakut dhe kryetarit të Partisë Socialiste aq edhe me një strategji shtyrjeje, mospranimi të zgjedhjeve do të thoja.
Kam përshtypjen se PDja në një farë mënyre e ka pësuar këtë strategji të PS e më duket edhe ajo e vonuar në punët përgatitore. E kur them PD-ja kam parasysh dy gjëra: edhe partinë, por edhe qeverinë e cila ka përgjegjësinë për mbarëorganizmin dhe mbarëvajtjen e zgjedhjeve. Ngulmoj edhe një herë, më mirë kështu sesa vendi të fillojë të zjejë që tre muaj përpara me zhurmë elektorale. Por, nga ana tjetër, nuk më duket pa vend të bëhen disa paralajmërime. Një dështim i zgjedhjeve do të ishte dështimi i të dy palëve e ky dështim nuk mund të vijë vetëm në formën e zgjedhjeve të manipuluara, por edhe kur më një anë opozita kërkon t’i zvarrisë e t’i vonojë e mazhoranca, më anë tjetër, tregohet joaktive dhe jo e vendosur për t’i organizuar ato më së miri.
Përcaktimi i statusit të Kosovës është rikthyer me një vemendje të veçantë në arenën nderkombëtare pas propozimit të Athisarit për ta shtyrë atë. Si e parashikoni të ardhmen për këtë çështje, a ka diçka ne këtë situatë për të cilën shqiptarët në Kosovë duhet të shqetesohen?
Pa dyshim që ka vend për shqetësim, ndonëse nuk jam në gjendje t’a përcaktoj shkallën se sa duhet shqetësuar. Para disa kohësh në njërën nga pyetjet e kësaj rubrike e kam parashkuar se çështja e statusit nuk dukej se do të zgjidhej brenda këtij viti pasi lajmet dhe komentet nuk na bënin optimist për të besuar se 2006 do të na jepte një datë që do të shënohet në histori si data e pavarësisë së Kosovës.
Duke renditur vështirësitë dhe pengesat që më çonin në këtë konkluzion kam përmendur në rradhë të parë ato që burojnë nga konteksti i sotëm gjeopolitik i marrëdhënieve ndërkombëtare, - duke patur parasysh se ndërkombëtarët, janë edhe aktorët kryesorë në këto negociata. Përsëri më rezulton se ata kanë kundërthënie midis vetes përsa i përket statusit të Kosovës, veçanërisht pavarësisë. Janë kundërthënie që kanë të bëjnë sa me problematikën që hap krijimi i precedentit të ndryshimit të kufijve aq edhe me ekuilibret e sotme të brishta në kuadrin e luftës kundër terrorizmit. Nuk është fantapolitikë të dyshosh se edhe zgjedhjet në SHBA që sollën humbjen e Bushit e do të sjellin ndoshta ndryshimin e raportit të SHBA me Evropën do të kenë një ndikim edhe në çështjen e statusit të Kosovës. E kur ka kundërthënie shtyrja derisa ato të kthjellohen e zgjidhen është një nga opcionet më të lehta. Gjithashtu nevojë për shtyrje ka edhe justifikim të fortë në kontekstin e rajonit veçanërisht kur ke parasysh se reagimet e Serbisë nuk mund të mos jenë shqetësuese dhe shtyrëse. Besoj se edhe problemi i zgjedhjeve që serbët kanë në janar ka ndikuar për shtyrjen. Edhe ato do të jenë një test për ndërkombëtarët. Jo vetëm, por duket nuk e kanë parë të udhës të ndikojnë në këtë zgjedhje duke marrë një vendim aq të rëndësishm para tyre siç është shpallja e statusit të Kosovës. Një tjetër faktor sipas meje është fakti se shqiptarët nuk konsiderohen të përgatitur ashtu dhe aq sa duhet për të marrë në duart fatet e veta e për ta drejtuar Kosovën në rrugë të mbarë e demokratike. Sipas meje ky duhet të jetë shqetësimi kryesor i kosovarëve. Një shtet më shumë që krijon telashe si në aspektin e respektimit të të drejtave të minoriteteve edhe në aspektin e një shteti të dobët, të kapur nga korrupsioni dhe mafje kërkush nuk e ka fort me qejf. Ngulmoj po ashtu se, nga ana tjetër, edhe shtyrja ka problemet e veta sepse kjo gjendje e një vendi pa status apo me status anormal siç është Kosova, mund të konsiderohet edhe situatë dështimi për ndërkombëtarët e për shqiptarët e situata të tilla imponojnë fillime nga e para, për çka të gjithë janë të lodhur. (Rubrika Përpjekja, Standart 18 nëntor 2006)
No comments:
Post a Comment