Presidenti Moisiu deklaroi se duhet ndryshuar historia e luftës Nacional – Çlirimtare. Si e shikoni këtë qëndrim?
Kjo është një ide që ka ekzistuar, do të thoja, që para rënies së komunizmit në mendjen e shumë shqiptarëve, për të mos thënë në mendjen e shumicës së atyre që kanë qenë në gjendje të kenë një mendim të pavarur brenda vetes së tyre edhe në atë kohë. Prandaj Moisiu është shumë i vonuar në këtë kërkesë ashtu sikurse e tërë klasa politike, veçanërisht ajo e krahut të socialistëve. Por realizimin e kësaj ideje sot e shoh si diçka më komplekse sesa shtimin e disa kapitujve dhe të disa figurave, heqjen e disa të tjerave apo qoftë edhe rivlerësimin e atyre që u janë mohuar merita për shkaqe politike.
Janë tre problemet kryesore që dalin përpara nevojës tashmë evidente për ta rishkruar e rimësuar historinë e Luftës Nacional Çlirimtare. Së pari, fakti se historia e Luftës Nacional Çlirimtare është shkruar nga fitimtarët, e kjo ka lënë shumë faqe të saj të errëta e të pahapura apo të deformuara, veçanërisht përsa i përket jetës dhe aktivitetit të kundërshtarve të tyre e ndërveprimit midis të dy palëve. Së dyti, fakti që këta fitimtarë e përdorën këtë histori si mit themelues të pushteti të tyre duke e glorifikuar, e kjo njëherësh ka hiperbolizuar më një anë e ka lënë pa shkruar shumë faqe të errëta të vetë fitimtarëve më anë tjetër. Edhe vetë numri mitik 28 mijë dëshmorë sot rezulton i hiperbolizuar. Së treti, fakti që lufta brenda fitimtarëve, pastrimet e shumta, që filluan që me Luftën e në vazhdim kanë ndikuar që kjo histori të deformohet edhe më tej.
Këto kanë bërë që ajo, sipas mendimit tim, të mos mund të konsiderohet e trajtohet më si histori e Luftës Nacional – Çlirimtare, por si mit. Për ngritjen e këtij miti kanë shërbyer jo vetëm tekstet e historisë, por edhe monumentet e shpërhapura anë e mbanë vendit edhe festat e përkujtimet e shumta, edhe një pafundësi krijimesh letrare, kinematografike, të arteve figurative etj. Madje do të thoja se janë këto, më shumë sesa tekstet, gjithsesi të thata historike, që kanë kryer shpëlarjen e truve të njerëzve dhe pikërisht efekti i tyre është vështirë të preket e ndryshohet në mendjen e atyre që janë ushqyer për pesëdhjet vjet me këtë mit dhe që e kanë përdorur atë. Në këtë aspekt mendoj se më i rëndësishëm sesa thjesht rishkrimi i historisë së Luftës është shkrimi i historisë së ndërtimit të këtij miti; me një fjalë dekonstruktimi/zbërthimi i këtij mit, e ky është një proces që ka dhe s’ka të bëjë thjesht me rishkrimin e historisë. Por ngulmoj se ky është një proces shumë i rëndësishëm madje, sipas meje, edhe më i rëndësishëm sesa thjesht shkrimi i një apo më shumë tekstesh historike ku shumë fakte do të trajtoheshin me seriozitetin shkencor të një historiani. Një tekst të tillë psh. e ka shkruar Bernd Fischer, por, po të pyesësh se sa është e përhapur në ndërgjegjen e shqiptarëve historia e Luftës ashtu siç e tregon Bernd Fischeri, do të rezultojë shumë pak. Ndërkaq, më anë tjetër, duhet të kemi parasysh se dekonstruktimi i mitit nuk do të thotë rrëzimi i mitit, por zbërthimi i shkaqeve të ngritjes së tij, i metodave të ngritjes së tij dhe i pasojave të tij. Sepse rënia e Luftës si mit do të rrezikonte që ajo të zhdukej fare e kështu të mos zinte vendin që meriton në histori, çka do të ishte përsëri një padrejtësi historike.
Një problem tjetër i rëndësishëm është se me ç’frymë do të rishkruhet kjo histori dhe me ç’frymë do të dekonstruktohet miti i Luftës Nacional Çlirimare i ngritur nga komunistët. Mbetet, sipas meje, çështja nëse jemi apo nuk jemi ne ende të pjekur për të shkruar historinë tonë e me këtë nënkuptoj pjekurinë për të mos e përdorur historinë për motive të tjera nga ato të njohjes së saj, siç janë motivet politike të luftës midis kundërshtarëve që identifikohen me një version apo një tjetër version të historisë apo motive të tjera po ashtu të lidhura me politikën e sotme. Në fakt historia për vetë definicionin e saj nuk mund të shkruhet objektivisht, por gjithnjë do të ketë subjektivitetin e një autori apo grupi autorësh të cilët, sipas subjektivitetit të tyre, ku hyn edhe formimi edhe metoda, do të zgjedhin e vlerësojnë më shumë apo më pak një ngjarje historike nga një tjetër. E ky subjektivitet lidhet domosdo edhe me frymën mbizotëruese të një kohe. Mirëpo ndërsa interpretimet mund të jenë të ndryshme faktet nuk duhet të deformohen apo të injorohen krejtësisht siç kemi bërë dhe vazhdojmë të bëjme ne kur tentojmë të bëjmë histori. Po ashtu edhe analiza e shkaqeve që sjellin në një ngjarje historike apo një tjetër duhet të jetë sa më e plotë e në tërë kompleksitetin e tyre. Dhe ngjarjet që mbesin të paqarta e që kanë pasur interpretime të ndryshme do të ishte mirë të jepeshin sëbashku me tërë interpretimet që kanë pasur. Nuk jam historian dhe po sjell këtu thjesht disa konsiderata, por nuk ka nevojë të jesh historian psh. për të konstatuar se edhe historia jonë e para Luftës ( e kam fjalën për tërë historinë tonë që nga fillimet) është trajtuar edhe ajo në funksion të ngritjes së miteve të nacionalizmit. Ne në këtë histori kemi kapur e zgjedhur ato momente që na miklojnë sedrën e krenarinë kombëtare e që na forcojnë disa identitete e fshehin apo ndryshojnë të tjerë; edhe në atë gjen një mori keqinterpretimesh e deformimesh po ashtu. Në raport me fqinjët apo me turqit psh. kemi zgjedhur ato momente që venë në dukje diferencat dhe konfliktet dhe luftrat që kemi pasur me ta dhe jo ato gjëra që kemi pasur të përbashkëta. Nga një vështrim jonacionalist kjo histori do të shkruhej shumë ndryshe. Sipas meje është e tërë historia që duhet rishkruar dhe jo vetëm ajo e Luftës sepse është metoda që ka qenë e gabuar në të dy rastet dhe ka qenë e njëjta metodë e diktuar nga ideologjia nacional komuniste si ideologji pushteti e Enver Hoxhës.
E kjo çështje pastaj lidhet me atë se kush do ta marrë përsipër një punë të tillë. Mendimi im është se duhet evituar shkrimi i një historie zyrtare e se metoda më e mirë e njohjes së historisë edhe asaj të Luftës, do të ishte njohja e saj nëpërmjet shumë autorëve që e shohin atë nga këndvështrime të ndryshme. E këta do të shtohen me kohën sepse çdo kohë do të shtojë fakte dhe metoda interpretative të vetat.
Rama dhe Olldashi janë zyrtarisht kandidatë për Tiranën. Si e komentoni këtë përballje?
Ajo që më ka shqetësuar deri tani në parathënien mediatke të kësaj përballjeje është fakti se ajo është përqëndruar – e përsëris deri tani – në përballen e dy figurave ndoshta edhe të dy partive, por jo në përballjen e ideve dhe vizioneve të ndryshme për zgjidhjen e mijëra problemeve që ka sot qyteti i Tiranës. Qyteti i Tiranës gjatë këtyre 15 vjetëve ka akumuluar e krijuar kaq shumë probleme saqë, sipas meje, përballja kryesore do të duhet të ishte ajo se cili paraqet projektin më të mirë e më të besueshëm për zgjidhjen e këtyre problemeve dhe njëherësh se cili ka kredibilitetin më të madh se fjalët mund t’i bëjë realitet.
Probleme të tilla si mbipopullimi i frikshëm i shoqëruar me një kaos urban edhe më të frikshëm, mungesa e një plani urbanistik, përdorimi i truajve të qytetit, por edhe të atyre përreth tij, si mjete pasurimi dhe pastrimi parash të individëve në kurriz të hapësirave publike, të mjedisit e të bujqësisë, ndotja në nivele jetëshkurtuese e ajrit, pastrimi llahtarisht i papastër i plehërave të qytetit dhe zgjidhja e problemit të varrosjes së tyre, ai i furnizmit me ujë dhe me drita, ai i mungesës së vendeve të tilla publike si kinematë, teatrot, fushat e sportit, lulishtet e gjithshka tjetër që bëjnë që një numër aq i madh njerëzish që jetojnë afër e afër të mund të quhet komunitet dhe jo turmë individësh e shumë të tjera si këto kanë arritur një nivel të tillë përkeqësimi saqë prej kohësh po bijen këmbana alarmi që na thonë se Tirana është duke u bërë një qytet i pabanueshëm.
Sipas meje përgjegjësia që ka qoftë vetëm për njërin nga këto probleme do ta bënte Edi Ramën një kandidat të pazgjedhshëm madje të pakandidueshëm. Por, nga ana tjetër, unë e di ndoshta më mirës se kushdo se nuk ishte thjesht karakteri i dobët e i mbrapshtë i Edi Ramës që bëri që këto probleme të vijnë duke u rënduar. Ishte edhe një strukturë e tërë e ngritur përfitimi mafjoz që e bëri atë instrumentin e vet. PD-ja erdhi në pushtet me premtimin se do t’i luftojë këto struktura. Berisha ka folur shpesh, kur ishte në opozitë, për mafjen e ndërtimit; për faktin se industria e ndërtimit e Ramës ishte lavatriçe parash, por tani gjithnjë e më shumë e shohim të heshtë në këtë drejtim. Përveç pastrimit të disa oborreve të shkollave apo spitaleve unë nuk shoh të bëhet ndonjë gjë e madhe. Nuk dimë as a i mbylli vërtet lavartiçet nëpër lumenj siç premtoi. Mungesa e kontrollit mbi territorin duket se vazhdon po njëlloj. Për më tepër një PD-ist në malin e Dajtit ka bërë një katrahurë e ka dhënë një shembull që nuk le shpresë për ndryshim.
Në këtë kontekst sipas meje mbetet rreziku që duke ardhur PD-ja në pushtet në Tiranë pakgjë të ndryshojë sepse disa struktura nga ato të vjetrat do të kalojnë në aleancë me të dhe disa segmente të tjera mafjoze do të mund të filloojnë të nxjerrin përfitimet e tyre. Kjo do të thoshte vazhdim edhe më i përshpejtuar i degradimit të qytetit. Ne na intereson premtimi dhe mbajtja e premtimit për një Tiranë ndryshe, për një Tiranë të qytetarëve dhe jo të pushtetarëve mafjozë. Kur shoh sot Zogun e Zi që më duket një punë shumë e mirë unë ngre pyetjen: a ishte aksioni i ndalimit të përbindëshit që deshte të ngrinte Rama dhe krijimi i këtij sheshi një akt që lindi nga një vullnet i sinqertë për ta kthyer qytetin në normalitet, ligj dhe qytet të qytetarëve apo ishte një fasadë që u përdor për të luftuar kundërshtarin e për të vazhduar pastaj të njëjtën rrugë. Sepse edhe Edi Rama në fillim pastroi e normalizoi disa gjëra, por ato rezultuan mjete të përdorura për të vazhduar mashtrimin dhe përfitimin e një pjese të vogël në kurriz të shumicës.
Evropa e ka cilësuar këtë javë politikën shqiptare si të vjetëruar. A mendoni se kanë të drejtë në këtë qëndrim?
Sipas meje ia vlen të thellohemi pak në këtë konstatim sepse kjo më duket një gjysëm e vërtetë. Le të shpjegohem: Kur perëndimorët flasin për një politikë shqiptare të vjetëruar kam përshtypjen se flasin për faktin se në Shqipëri vazhdon një politikë që karakterizohet nga konfliktualiteti dhe jo dialogu, ku kulti i njëshit në krye të çdo institucioni dëmton çlirimin e energjive dhe të ideve të të gjithëve, për një politikë me një gjuhë shumë të varfër përsa i përket artikulimeve dhe pasurisë së ideve të kohës, për një mungesë personaliteti e fryme kritike përsa i përket raporteve me të tjerët e huaj, për një politikë që ende nuk ka arritur të dallojë të majtën nga e djathta, etj. E të gjitha këto më duket se qëndrojnë.
Por kjo politikë është edhe shumë e kohës dhe aspak e vjetëruar përkundrazi e modës në Shqipëri. Kjo në kuptimin se kjo politikë shpreh interesat e një shtrese të caktuar në mënyrën më të kohës që është e mundur. Ajo shtresë që sundon sot vendin është e interesuar pikërisht për këtë lloj politike. Ajo kërkon kaosin, konfliktin, pandëshkueshmërinë, kultin e privates deri në mohimin e shkatërrimin e publikes, pushtetin e televizioneve të veta mbi atë të Televizionit Publik, etj. Në këtë kontekst pra politika jonë është goxha bashkëkohore me interesat e kësaj shtrese dhe mund të thuhet se është kjo shtresë që e ka krijuar atë politikë. Sot thuhet psh. se po të bëhet një shtrirje e hartës së Shqipërisë duke patur parasysh pronarët ajo hartë do ta nxirrte Shqipërinë tre katër herë më të madhe nga ç’është sepse për çdo truall rezultojnë dy apo tre nganjëherë edhe më shumë pronarë. A ka gjë më të veçantë dhe më të re sesa kjo? As në kohën e Turqisë, as në kohën e Zogut as në atë të komunizmit nuk ka ekzistuar një gjendje e tillë. Madje nuk di a ka vend në botë që të ekzistojë një gjendje e tillë. Prandaj Perëndimorët më mirë sesa ngritjen çështjes së ekzistencës së një politike të vjetëruar do të duhet të ngrinin çështjen se pse ata dështuan në përpjekjen për ta mbushur vakumin që la rënia e komunizmit me institucionet e tyre demokratike, por përkundrzai mafja u tregua më e shpejtë dhe më e suksesëshme sesa ata për ta mbushur këtë vakum. (Rubrika Përpjekja, Standart, 2 dhjetor 2006)
Kjo është një ide që ka ekzistuar, do të thoja, që para rënies së komunizmit në mendjen e shumë shqiptarëve, për të mos thënë në mendjen e shumicës së atyre që kanë qenë në gjendje të kenë një mendim të pavarur brenda vetes së tyre edhe në atë kohë. Prandaj Moisiu është shumë i vonuar në këtë kërkesë ashtu sikurse e tërë klasa politike, veçanërisht ajo e krahut të socialistëve. Por realizimin e kësaj ideje sot e shoh si diçka më komplekse sesa shtimin e disa kapitujve dhe të disa figurave, heqjen e disa të tjerave apo qoftë edhe rivlerësimin e atyre që u janë mohuar merita për shkaqe politike.
Janë tre problemet kryesore që dalin përpara nevojës tashmë evidente për ta rishkruar e rimësuar historinë e Luftës Nacional Çlirimtare. Së pari, fakti se historia e Luftës Nacional Çlirimtare është shkruar nga fitimtarët, e kjo ka lënë shumë faqe të saj të errëta e të pahapura apo të deformuara, veçanërisht përsa i përket jetës dhe aktivitetit të kundërshtarve të tyre e ndërveprimit midis të dy palëve. Së dyti, fakti që këta fitimtarë e përdorën këtë histori si mit themelues të pushteti të tyre duke e glorifikuar, e kjo njëherësh ka hiperbolizuar më një anë e ka lënë pa shkruar shumë faqe të errëta të vetë fitimtarëve më anë tjetër. Edhe vetë numri mitik 28 mijë dëshmorë sot rezulton i hiperbolizuar. Së treti, fakti që lufta brenda fitimtarëve, pastrimet e shumta, që filluan që me Luftën e në vazhdim kanë ndikuar që kjo histori të deformohet edhe më tej.
Këto kanë bërë që ajo, sipas mendimit tim, të mos mund të konsiderohet e trajtohet më si histori e Luftës Nacional – Çlirimtare, por si mit. Për ngritjen e këtij miti kanë shërbyer jo vetëm tekstet e historisë, por edhe monumentet e shpërhapura anë e mbanë vendit edhe festat e përkujtimet e shumta, edhe një pafundësi krijimesh letrare, kinematografike, të arteve figurative etj. Madje do të thoja se janë këto, më shumë sesa tekstet, gjithsesi të thata historike, që kanë kryer shpëlarjen e truve të njerëzve dhe pikërisht efekti i tyre është vështirë të preket e ndryshohet në mendjen e atyre që janë ushqyer për pesëdhjet vjet me këtë mit dhe që e kanë përdorur atë. Në këtë aspekt mendoj se më i rëndësishëm sesa thjesht rishkrimi i historisë së Luftës është shkrimi i historisë së ndërtimit të këtij miti; me një fjalë dekonstruktimi/zbërthimi i këtij mit, e ky është një proces që ka dhe s’ka të bëjë thjesht me rishkrimin e historisë. Por ngulmoj se ky është një proces shumë i rëndësishëm madje, sipas meje, edhe më i rëndësishëm sesa thjesht shkrimi i një apo më shumë tekstesh historike ku shumë fakte do të trajtoheshin me seriozitetin shkencor të një historiani. Një tekst të tillë psh. e ka shkruar Bernd Fischer, por, po të pyesësh se sa është e përhapur në ndërgjegjen e shqiptarëve historia e Luftës ashtu siç e tregon Bernd Fischeri, do të rezultojë shumë pak. Ndërkaq, më anë tjetër, duhet të kemi parasysh se dekonstruktimi i mitit nuk do të thotë rrëzimi i mitit, por zbërthimi i shkaqeve të ngritjes së tij, i metodave të ngritjes së tij dhe i pasojave të tij. Sepse rënia e Luftës si mit do të rrezikonte që ajo të zhdukej fare e kështu të mos zinte vendin që meriton në histori, çka do të ishte përsëri një padrejtësi historike.
Një problem tjetër i rëndësishëm është se me ç’frymë do të rishkruhet kjo histori dhe me ç’frymë do të dekonstruktohet miti i Luftës Nacional Çlirimare i ngritur nga komunistët. Mbetet, sipas meje, çështja nëse jemi apo nuk jemi ne ende të pjekur për të shkruar historinë tonë e me këtë nënkuptoj pjekurinë për të mos e përdorur historinë për motive të tjera nga ato të njohjes së saj, siç janë motivet politike të luftës midis kundërshtarëve që identifikohen me një version apo një tjetër version të historisë apo motive të tjera po ashtu të lidhura me politikën e sotme. Në fakt historia për vetë definicionin e saj nuk mund të shkruhet objektivisht, por gjithnjë do të ketë subjektivitetin e një autori apo grupi autorësh të cilët, sipas subjektivitetit të tyre, ku hyn edhe formimi edhe metoda, do të zgjedhin e vlerësojnë më shumë apo më pak një ngjarje historike nga një tjetër. E ky subjektivitet lidhet domosdo edhe me frymën mbizotëruese të një kohe. Mirëpo ndërsa interpretimet mund të jenë të ndryshme faktet nuk duhet të deformohen apo të injorohen krejtësisht siç kemi bërë dhe vazhdojmë të bëjme ne kur tentojmë të bëjmë histori. Po ashtu edhe analiza e shkaqeve që sjellin në një ngjarje historike apo një tjetër duhet të jetë sa më e plotë e në tërë kompleksitetin e tyre. Dhe ngjarjet që mbesin të paqarta e që kanë pasur interpretime të ndryshme do të ishte mirë të jepeshin sëbashku me tërë interpretimet që kanë pasur. Nuk jam historian dhe po sjell këtu thjesht disa konsiderata, por nuk ka nevojë të jesh historian psh. për të konstatuar se edhe historia jonë e para Luftës ( e kam fjalën për tërë historinë tonë që nga fillimet) është trajtuar edhe ajo në funksion të ngritjes së miteve të nacionalizmit. Ne në këtë histori kemi kapur e zgjedhur ato momente që na miklojnë sedrën e krenarinë kombëtare e që na forcojnë disa identitete e fshehin apo ndryshojnë të tjerë; edhe në atë gjen një mori keqinterpretimesh e deformimesh po ashtu. Në raport me fqinjët apo me turqit psh. kemi zgjedhur ato momente që venë në dukje diferencat dhe konfliktet dhe luftrat që kemi pasur me ta dhe jo ato gjëra që kemi pasur të përbashkëta. Nga një vështrim jonacionalist kjo histori do të shkruhej shumë ndryshe. Sipas meje është e tërë historia që duhet rishkruar dhe jo vetëm ajo e Luftës sepse është metoda që ka qenë e gabuar në të dy rastet dhe ka qenë e njëjta metodë e diktuar nga ideologjia nacional komuniste si ideologji pushteti e Enver Hoxhës.
E kjo çështje pastaj lidhet me atë se kush do ta marrë përsipër një punë të tillë. Mendimi im është se duhet evituar shkrimi i një historie zyrtare e se metoda më e mirë e njohjes së historisë edhe asaj të Luftës, do të ishte njohja e saj nëpërmjet shumë autorëve që e shohin atë nga këndvështrime të ndryshme. E këta do të shtohen me kohën sepse çdo kohë do të shtojë fakte dhe metoda interpretative të vetat.
Rama dhe Olldashi janë zyrtarisht kandidatë për Tiranën. Si e komentoni këtë përballje?
Ajo që më ka shqetësuar deri tani në parathënien mediatke të kësaj përballjeje është fakti se ajo është përqëndruar – e përsëris deri tani – në përballen e dy figurave ndoshta edhe të dy partive, por jo në përballjen e ideve dhe vizioneve të ndryshme për zgjidhjen e mijëra problemeve që ka sot qyteti i Tiranës. Qyteti i Tiranës gjatë këtyre 15 vjetëve ka akumuluar e krijuar kaq shumë probleme saqë, sipas meje, përballja kryesore do të duhet të ishte ajo se cili paraqet projektin më të mirë e më të besueshëm për zgjidhjen e këtyre problemeve dhe njëherësh se cili ka kredibilitetin më të madh se fjalët mund t’i bëjë realitet.
Probleme të tilla si mbipopullimi i frikshëm i shoqëruar me një kaos urban edhe më të frikshëm, mungesa e një plani urbanistik, përdorimi i truajve të qytetit, por edhe të atyre përreth tij, si mjete pasurimi dhe pastrimi parash të individëve në kurriz të hapësirave publike, të mjedisit e të bujqësisë, ndotja në nivele jetëshkurtuese e ajrit, pastrimi llahtarisht i papastër i plehërave të qytetit dhe zgjidhja e problemit të varrosjes së tyre, ai i furnizmit me ujë dhe me drita, ai i mungesës së vendeve të tilla publike si kinematë, teatrot, fushat e sportit, lulishtet e gjithshka tjetër që bëjnë që një numër aq i madh njerëzish që jetojnë afër e afër të mund të quhet komunitet dhe jo turmë individësh e shumë të tjera si këto kanë arritur një nivel të tillë përkeqësimi saqë prej kohësh po bijen këmbana alarmi që na thonë se Tirana është duke u bërë një qytet i pabanueshëm.
Sipas meje përgjegjësia që ka qoftë vetëm për njërin nga këto probleme do ta bënte Edi Ramën një kandidat të pazgjedhshëm madje të pakandidueshëm. Por, nga ana tjetër, unë e di ndoshta më mirës se kushdo se nuk ishte thjesht karakteri i dobët e i mbrapshtë i Edi Ramës që bëri që këto probleme të vijnë duke u rënduar. Ishte edhe një strukturë e tërë e ngritur përfitimi mafjoz që e bëri atë instrumentin e vet. PD-ja erdhi në pushtet me premtimin se do t’i luftojë këto struktura. Berisha ka folur shpesh, kur ishte në opozitë, për mafjen e ndërtimit; për faktin se industria e ndërtimit e Ramës ishte lavatriçe parash, por tani gjithnjë e më shumë e shohim të heshtë në këtë drejtim. Përveç pastrimit të disa oborreve të shkollave apo spitaleve unë nuk shoh të bëhet ndonjë gjë e madhe. Nuk dimë as a i mbylli vërtet lavartiçet nëpër lumenj siç premtoi. Mungesa e kontrollit mbi territorin duket se vazhdon po njëlloj. Për më tepër një PD-ist në malin e Dajtit ka bërë një katrahurë e ka dhënë një shembull që nuk le shpresë për ndryshim.
Në këtë kontekst sipas meje mbetet rreziku që duke ardhur PD-ja në pushtet në Tiranë pakgjë të ndryshojë sepse disa struktura nga ato të vjetrat do të kalojnë në aleancë me të dhe disa segmente të tjera mafjoze do të mund të filloojnë të nxjerrin përfitimet e tyre. Kjo do të thoshte vazhdim edhe më i përshpejtuar i degradimit të qytetit. Ne na intereson premtimi dhe mbajtja e premtimit për një Tiranë ndryshe, për një Tiranë të qytetarëve dhe jo të pushtetarëve mafjozë. Kur shoh sot Zogun e Zi që më duket një punë shumë e mirë unë ngre pyetjen: a ishte aksioni i ndalimit të përbindëshit që deshte të ngrinte Rama dhe krijimi i këtij sheshi një akt që lindi nga një vullnet i sinqertë për ta kthyer qytetin në normalitet, ligj dhe qytet të qytetarëve apo ishte një fasadë që u përdor për të luftuar kundërshtarin e për të vazhduar pastaj të njëjtën rrugë. Sepse edhe Edi Rama në fillim pastroi e normalizoi disa gjëra, por ato rezultuan mjete të përdorura për të vazhduar mashtrimin dhe përfitimin e një pjese të vogël në kurriz të shumicës.
Evropa e ka cilësuar këtë javë politikën shqiptare si të vjetëruar. A mendoni se kanë të drejtë në këtë qëndrim?
Sipas meje ia vlen të thellohemi pak në këtë konstatim sepse kjo më duket një gjysëm e vërtetë. Le të shpjegohem: Kur perëndimorët flasin për një politikë shqiptare të vjetëruar kam përshtypjen se flasin për faktin se në Shqipëri vazhdon një politikë që karakterizohet nga konfliktualiteti dhe jo dialogu, ku kulti i njëshit në krye të çdo institucioni dëmton çlirimin e energjive dhe të ideve të të gjithëve, për një politikë me një gjuhë shumë të varfër përsa i përket artikulimeve dhe pasurisë së ideve të kohës, për një mungesë personaliteti e fryme kritike përsa i përket raporteve me të tjerët e huaj, për një politikë që ende nuk ka arritur të dallojë të majtën nga e djathta, etj. E të gjitha këto më duket se qëndrojnë.
Por kjo politikë është edhe shumë e kohës dhe aspak e vjetëruar përkundrazi e modës në Shqipëri. Kjo në kuptimin se kjo politikë shpreh interesat e një shtrese të caktuar në mënyrën më të kohës që është e mundur. Ajo shtresë që sundon sot vendin është e interesuar pikërisht për këtë lloj politike. Ajo kërkon kaosin, konfliktin, pandëshkueshmërinë, kultin e privates deri në mohimin e shkatërrimin e publikes, pushtetin e televizioneve të veta mbi atë të Televizionit Publik, etj. Në këtë kontekst pra politika jonë është goxha bashkëkohore me interesat e kësaj shtrese dhe mund të thuhet se është kjo shtresë që e ka krijuar atë politikë. Sot thuhet psh. se po të bëhet një shtrirje e hartës së Shqipërisë duke patur parasysh pronarët ajo hartë do ta nxirrte Shqipërinë tre katër herë më të madhe nga ç’është sepse për çdo truall rezultojnë dy apo tre nganjëherë edhe më shumë pronarë. A ka gjë më të veçantë dhe më të re sesa kjo? As në kohën e Turqisë, as në kohën e Zogut as në atë të komunizmit nuk ka ekzistuar një gjendje e tillë. Madje nuk di a ka vend në botë që të ekzistojë një gjendje e tillë. Prandaj Perëndimorët më mirë sesa ngritjen çështjes së ekzistencës së një politike të vjetëruar do të duhet të ngrinin çështjen se pse ata dështuan në përpjekjen për ta mbushur vakumin që la rënia e komunizmit me institucionet e tyre demokratike, por përkundrzai mafja u tregua më e shpejtë dhe më e suksesëshme sesa ata për ta mbushur këtë vakum. (Rubrika Përpjekja, Standart, 2 dhjetor 2006)
No comments:
Post a Comment