Në krizën politike që po përjetojmë vlen të kujtohen shkurt dy periudhat kryesore që kemi kaluar në këta 14 vjet tranzicion, ajo e PD dhe ajo e PS të cilat edhe po evokohen në këtë luftë.
Periudha e parë e PD apo e Berishës, nëse do të përpiqemi ta sintetizojmë, ishte një periudhë që me një fjalë të vetme mund të quhet “demokraci iliberale” apo “demokraturë”, karakteristike për vende që dalin nga një regjim diktatorial. Një nga karakteristikat e saj ishte ruajtja nën kontroll e disa institucioneve shtetërore që duhet të ishin të pavarura dhe përdorimi i tyre për të kontrolluar pushtetin. Kam parasysh mbi të gjitha Drejtësinë, SHIKun dhe kontrollin mbi TVSH. Me fjalë të tjera një periudhë ku këta institucione ekzistonin dhe vepronin, edhe ligji ekzistonte, por kur ligji dhe veçanërisht pjesa e tij shtrënguese apo dënimi binte më shumë mbi kundërshtarët politikë.
Periudha socialiste, apo e Nanos, e cila pati si ndërmjetëse krizën e piramidave të vitit 97 që u karakterizua nga një shkatërrim i këtyre institucioneve, është e ndryshme nga kjo periudhë e parë e PD. Ajo është periudha kur ra autoriteti i institucioneve shtetërore edhe ai i ligjit edhe frika nga ligji. Është periudha ku nga pushteti i centralizuar në duart e Berishës patëm, gjoja në emër të lirisë, një copëzim të pushteteve, një ndarje në feude të pushtetit, ku grupe të ndryshme bizneso - politike krijuan edhe mediat e tyre dhe vepronin si feudalë të patrazuar nga ligji dhe nga shteti, (ndryshe kjo periudhë mund të karakterizohet edhe si periudhë e “regjimit mediatik” ku nga një televizion i vetëm ai shtetëror në kohën e Berishës arritëm të kemi 80 televizione si mjete pushteti të këtyre klaneve feudale), kurse Fatos Nano sillej si një mbret i shthurur që u mblidhte këtyre feudalëve përqindjen e vet për t’i lënë të qetë në aferat e tyre.
Ajo çka po zhvillohet sot në skenë është pak a shumë një luftë midis dy qëndrimesh politike që u referohen këtyre dy periudhave. Socialistët thonë se ne po rrezikojmë të kthehemi në kohën e para 97-tës kur Berisha kontrollonte institucionet që duhet të ishin të pavarur ashtu sikurse edhe mediat për të goditur kundërshtarët. Kurse Berisha thotë se kërkon t’i japë fund mbretërisë së shthurur të feudalëve socialistë të korrupsionit dhe të ndërtojë shtetin ligjor.
Kuptohet se kush është jashtë kësaj ndeshjeje dhe kërkon të mirën e tërë shoqërisë e të vendit, ku futet edhe autori i këtyre rradhëve, është si kundër kthimit të periudhës së parë të Berishës edhe mbetjes së vendit nën lojën e stërkonsumuar dhe zhvatëse të feudalëve socialistë.
Dhe në këtë pikë problemi shtrohet: a jemi ne në gjendje të bëjmë një sintezë të këtyre dy situatave? A mundemi ne, pra, të ndërtojmë edhe shtet edhe një shtet ku të jenë të gjithë njëlloj të barabartë përpara ligjit? Me fjalë të tjetra a do të mund të bënim një sintezë të “demokraturës” së Berishës së parë me “lirinë e pandëshkuar të vjedhjes” të socialistëve duke i hequr “demokraturës” mbaresën diktatoriale dhe duke e bërë “demokraci” e duke i hequr “lirisë së vjedhjes” pjesën e dytë imorale duke e lënë vetëm “liri” - pra për të hyrë në periudhën e një demokracie liberale?
Ajo çka po zhvillohet në parlament të bën shumë pesimist për arritjen e një sinteze të tillë. Socialistët thonë se këtë nuk mund ta bëjë Berisha sepse ay është autoritar dhe, duke i bërë tra edhe qimen e një vendimi të tillë si votimi për Jozefina Topallin me elektronikë kërkojnë, në fakt, të na thonë se ata nuk kanë asnjë garanci se ai mund ta përdorë ligjin njëlloj për të gjithë, por se do ta përdorë si kamzhik për kundërsharët. Demokratët thonë se po ndodh bllokimi i procesit të rivendosjes së autoritetit të shtetit dhe të ligjit jo pse socialistët kanë hallin e të drejtave të tyre të votës që i kanë nëpërkëmbur sa herë kanë dashur, por sepse kjo i rrezikon si persona si dhe rrezikon deri edhe pronat e tyre të ndërtuara në mënyrë të paligjshme dhe korruptive.
Është e qartë se të dy palët kanë nga një handikap të madh. Berisha të kaluarën e tij autoritare socialistët të kaluarën e tyre korruptive. Ndërkaq, ajo çka bije në sy në mënyrë dramatike është mungesa e institucioneve që qëndrojnë në mes pa qenë palë e të cilët do të mund të ndihmonin në bërjen e sintezës politike që propozoj.
Kam parasysh mbi të gjitha katër lloj aktorësh:
Një drejtësi të pavarur, e cila për fat të keq mungon.
Një media të pavarur: e cila për fat të keq mungon.
Forca të tjera politike me autoritet dhe kredibilitet të padiskutueshëmn që që për fat të keq mungojnë edhe ato.
Një shoqëri civile që për fat të keq edhe kjo mungon.
Nëse do të jesh pak më optimist në vend të fjalës “mungon” mund të përdorësh frazën “nuk janë në nivelin e duhur”.
Në këto kushte vendi ka mbetur pre e luftës midis dy partive politike dhe ajo çka po zhvillohet në parlament duket sikur është, tek e fundit, një luftë për jetë a vdekje se kush do të dalë më i fortë dhe do të triumfojë mbi tjetrin në mënyrë të tillë që të mos ketë prokuror të guxojë t’i afrohet.
Ndërkaq, realiteti përtej kësaj lufte politike është se në shoqëri ekzistojnë dy grupe kundërshtare: më një anë një opinion i gjere që votoi në 3 korrik kundër korrupsionit dhe që tregoi se më shumë sesa frikën e autritarizmit të Berishës ndjen peshën e korrupsionit që e ka futur në një pasiguri të frikshme për jetën e për të ardhmen dhe, më anën tjetër, një sistemi i tërë i korrupsionit i cili ndjehet i trazuar në rrjetën e tij të gjerë e që nuk e do dritën e shtetit ligjor jo vetëm pse në kaosin e terrin e paligjshmërisë të gjitha delet janë të zeza, por edhe pse kështu vazhdon të sigurojë pjesën e luanit në qarkullimin e parasë në Shqipëri.
Aktorët politikë që duhet të interpretojnë e zgjidhin këtë konflikt midis shoqërisë dhe sistemit të korrupsionit duket janë të ende të pamjaftueshëm. Megjithatë kjo krizë dhe ky debat ka një të mirë: po e ve shumë më dukshëm se më parë në skenë nevojën e sintezës politike për të cilën po shkruaj dhe qorrsokakun ku mund të mbetemi e konfliktuojmë nëse nuk e kemi këtë vizion pastrues e rigjenerues. Kjo krizë ndoshta do të nxisë më në fund rritjen e aktorëve që do t’i mshojnë këtij projekti. E kam fjalën për rritjen e aktorëve demokratë që nuk synojnë kapjen e sistemit të korrupsionit e ushtrimin arbitrar të pushtetit të kapur, por çlirimin e shtetit nga kapja, për aktorë socialistë që nuk janë të korruptuar e duan të mbrojnë veten, por që duan ta luftojnë korrupsionin në partinë e tyre e në tërë shoqërinë, për aktorë të tjerë politikë që nuk shohin çdo gjë duke llogaritur pushtetin apo përfitimin e tyre personal, për aktorë të drejtësisë që vlerësojnë më shumë të drejtën se paranë, për aktorë të medias që nuk punojnë për mbijetesën e “regjimit mediatik”, për aktorë të shoqërisë civile që nuk i motivojnë paratë e ndërkombëtarëve, por çlirimi nga ky impas dramatik i shoqërisë.
Po nuk u vunë në lëvizje të gjithë këta do të na mbetet të thërresim prap ndërkombëtarët të na ndajnë e bashkojnë pa na ndarë e pa na bashkuar me të vërtetë. (Korrieri, 3 mars 2005)
Periudha e parë e PD apo e Berishës, nëse do të përpiqemi ta sintetizojmë, ishte një periudhë që me një fjalë të vetme mund të quhet “demokraci iliberale” apo “demokraturë”, karakteristike për vende që dalin nga një regjim diktatorial. Një nga karakteristikat e saj ishte ruajtja nën kontroll e disa institucioneve shtetërore që duhet të ishin të pavarura dhe përdorimi i tyre për të kontrolluar pushtetin. Kam parasysh mbi të gjitha Drejtësinë, SHIKun dhe kontrollin mbi TVSH. Me fjalë të tjera një periudhë ku këta institucione ekzistonin dhe vepronin, edhe ligji ekzistonte, por kur ligji dhe veçanërisht pjesa e tij shtrënguese apo dënimi binte më shumë mbi kundërshtarët politikë.
Periudha socialiste, apo e Nanos, e cila pati si ndërmjetëse krizën e piramidave të vitit 97 që u karakterizua nga një shkatërrim i këtyre institucioneve, është e ndryshme nga kjo periudhë e parë e PD. Ajo është periudha kur ra autoriteti i institucioneve shtetërore edhe ai i ligjit edhe frika nga ligji. Është periudha ku nga pushteti i centralizuar në duart e Berishës patëm, gjoja në emër të lirisë, një copëzim të pushteteve, një ndarje në feude të pushtetit, ku grupe të ndryshme bizneso - politike krijuan edhe mediat e tyre dhe vepronin si feudalë të patrazuar nga ligji dhe nga shteti, (ndryshe kjo periudhë mund të karakterizohet edhe si periudhë e “regjimit mediatik” ku nga një televizion i vetëm ai shtetëror në kohën e Berishës arritëm të kemi 80 televizione si mjete pushteti të këtyre klaneve feudale), kurse Fatos Nano sillej si një mbret i shthurur që u mblidhte këtyre feudalëve përqindjen e vet për t’i lënë të qetë në aferat e tyre.
Ajo çka po zhvillohet sot në skenë është pak a shumë një luftë midis dy qëndrimesh politike që u referohen këtyre dy periudhave. Socialistët thonë se ne po rrezikojmë të kthehemi në kohën e para 97-tës kur Berisha kontrollonte institucionet që duhet të ishin të pavarur ashtu sikurse edhe mediat për të goditur kundërshtarët. Kurse Berisha thotë se kërkon t’i japë fund mbretërisë së shthurur të feudalëve socialistë të korrupsionit dhe të ndërtojë shtetin ligjor.
Kuptohet se kush është jashtë kësaj ndeshjeje dhe kërkon të mirën e tërë shoqërisë e të vendit, ku futet edhe autori i këtyre rradhëve, është si kundër kthimit të periudhës së parë të Berishës edhe mbetjes së vendit nën lojën e stërkonsumuar dhe zhvatëse të feudalëve socialistë.
Dhe në këtë pikë problemi shtrohet: a jemi ne në gjendje të bëjmë një sintezë të këtyre dy situatave? A mundemi ne, pra, të ndërtojmë edhe shtet edhe një shtet ku të jenë të gjithë njëlloj të barabartë përpara ligjit? Me fjalë të tjetra a do të mund të bënim një sintezë të “demokraturës” së Berishës së parë me “lirinë e pandëshkuar të vjedhjes” të socialistëve duke i hequr “demokraturës” mbaresën diktatoriale dhe duke e bërë “demokraci” e duke i hequr “lirisë së vjedhjes” pjesën e dytë imorale duke e lënë vetëm “liri” - pra për të hyrë në periudhën e një demokracie liberale?
Ajo çka po zhvillohet në parlament të bën shumë pesimist për arritjen e një sinteze të tillë. Socialistët thonë se këtë nuk mund ta bëjë Berisha sepse ay është autoritar dhe, duke i bërë tra edhe qimen e një vendimi të tillë si votimi për Jozefina Topallin me elektronikë kërkojnë, në fakt, të na thonë se ata nuk kanë asnjë garanci se ai mund ta përdorë ligjin njëlloj për të gjithë, por se do ta përdorë si kamzhik për kundërsharët. Demokratët thonë se po ndodh bllokimi i procesit të rivendosjes së autoritetit të shtetit dhe të ligjit jo pse socialistët kanë hallin e të drejtave të tyre të votës që i kanë nëpërkëmbur sa herë kanë dashur, por sepse kjo i rrezikon si persona si dhe rrezikon deri edhe pronat e tyre të ndërtuara në mënyrë të paligjshme dhe korruptive.
Është e qartë se të dy palët kanë nga një handikap të madh. Berisha të kaluarën e tij autoritare socialistët të kaluarën e tyre korruptive. Ndërkaq, ajo çka bije në sy në mënyrë dramatike është mungesa e institucioneve që qëndrojnë në mes pa qenë palë e të cilët do të mund të ndihmonin në bërjen e sintezës politike që propozoj.
Kam parasysh mbi të gjitha katër lloj aktorësh:
Një drejtësi të pavarur, e cila për fat të keq mungon.
Një media të pavarur: e cila për fat të keq mungon.
Forca të tjera politike me autoritet dhe kredibilitet të padiskutueshëmn që që për fat të keq mungojnë edhe ato.
Një shoqëri civile që për fat të keq edhe kjo mungon.
Nëse do të jesh pak më optimist në vend të fjalës “mungon” mund të përdorësh frazën “nuk janë në nivelin e duhur”.
Në këto kushte vendi ka mbetur pre e luftës midis dy partive politike dhe ajo çka po zhvillohet në parlament duket sikur është, tek e fundit, një luftë për jetë a vdekje se kush do të dalë më i fortë dhe do të triumfojë mbi tjetrin në mënyrë të tillë që të mos ketë prokuror të guxojë t’i afrohet.
Ndërkaq, realiteti përtej kësaj lufte politike është se në shoqëri ekzistojnë dy grupe kundërshtare: më një anë një opinion i gjere që votoi në 3 korrik kundër korrupsionit dhe që tregoi se më shumë sesa frikën e autritarizmit të Berishës ndjen peshën e korrupsionit që e ka futur në një pasiguri të frikshme për jetën e për të ardhmen dhe, më anën tjetër, një sistemi i tërë i korrupsionit i cili ndjehet i trazuar në rrjetën e tij të gjerë e që nuk e do dritën e shtetit ligjor jo vetëm pse në kaosin e terrin e paligjshmërisë të gjitha delet janë të zeza, por edhe pse kështu vazhdon të sigurojë pjesën e luanit në qarkullimin e parasë në Shqipëri.
Aktorët politikë që duhet të interpretojnë e zgjidhin këtë konflikt midis shoqërisë dhe sistemit të korrupsionit duket janë të ende të pamjaftueshëm. Megjithatë kjo krizë dhe ky debat ka një të mirë: po e ve shumë më dukshëm se më parë në skenë nevojën e sintezës politike për të cilën po shkruaj dhe qorrsokakun ku mund të mbetemi e konfliktuojmë nëse nuk e kemi këtë vizion pastrues e rigjenerues. Kjo krizë ndoshta do të nxisë më në fund rritjen e aktorëve që do t’i mshojnë këtij projekti. E kam fjalën për rritjen e aktorëve demokratë që nuk synojnë kapjen e sistemit të korrupsionit e ushtrimin arbitrar të pushtetit të kapur, por çlirimin e shtetit nga kapja, për aktorë socialistë që nuk janë të korruptuar e duan të mbrojnë veten, por që duan ta luftojnë korrupsionin në partinë e tyre e në tërë shoqërinë, për aktorë të tjerë politikë që nuk shohin çdo gjë duke llogaritur pushtetin apo përfitimin e tyre personal, për aktorë të drejtësisë që vlerësojnë më shumë të drejtën se paranë, për aktorë të medias që nuk punojnë për mbijetesën e “regjimit mediatik”, për aktorë të shoqërisë civile që nuk i motivojnë paratë e ndërkombëtarëve, por çlirimi nga ky impas dramatik i shoqërisë.
Po nuk u vunë në lëvizje të gjithë këta do të na mbetet të thërresim prap ndërkombëtarët të na ndajnë e bashkojnë pa na ndarë e pa na bashkuar me të vërtetë. (Korrieri, 3 mars 2005)
No comments:
Post a Comment